26 oct 2016

Ken ka ajsik tatuktia Hitler? (2/2)

Ken ijtuk iwan ne Alemania democraticoj taltechan kan welik ajsi tatuktia se tetalultiani? Ini ne takat kimiktij miak takamet, siwatket wan kukunet ika yejemet Yudayujmet.

Tiawit tikilwitiat ne ipewalis tik ne Kalpuli pal Alemania. Wan taika miak takamet kishwelitaket tay yaja inatuya.

(Su teuk tikamatachishtuk ne achtu takutun, shikpachu ka nikan...)

Tik 1929, kwak panu nemi ne Wey Mayan, ne tatuminwilis pal Alemania ishkupinik. Hitler kitzki wan kinhilwij ne chanejket ka yaja welituya kiweyaltia Alemania. Yajika miak pejket kiwelitat ne Nazi partidoj.

Tik 1932, Hitler muishpanuj pal muchiwa achtumutaliani. Kipuluj ne teishpejpenalis; ne achtutasumani von Hindenburg kianki. Iwan 36% ipal ne teishpejpenalis, Hitler kilwitij ne itajpal. Ne shiwit witz, sejse tasennujnutzani kilwijket Hindenburg ma kitali Hitler ken tekitini ipal ne kalpuli. Hitler nemanha kipetewki ne itajpal tik ne kalpuli.

Alemania te nejmachnemituya wan Hitler kimujmutij ne chanejket ipanpa se kumunilis wan inak ka yajasan welituya kiejekua wan kiektalia ne tajtuli. Wan tik 1933, se takapiltzin kitimak ne kalpuli.

Kwakuni, Hitler kinujnutzki ne Sennemit ma kimakakan ne itajpal kinekituya. Tik sejse metzti, kitamij ne tamakishtilis pal tajkwilua, kikupej ukseuk partidoj, wan kichiwki tajtuli tay ne yawit intech ne Yudayujmet. Ne achtumutaliani Hindenburg mikik tik 1934, wan te nemik se teishpejpenalis.

Ne ikwalan ne chanejket kipalewki Hitler. Yaja kimatituya ken kipaktia ne ikwalan ne techan.

  • achtutasumani general
  • ishkupini colapsarse, derrumbarse, derribarse
  • kalpuli gobierno, parlamento
  • kiejekua ejercitar, tratar, probar
  • kikupewki quebrantó (de -kupewa)
  • kimujmutij asustó (de -mujmutia)
  • kipetewki extendió, aumentó (de -petewa)
  • kitimak le puso fuego (de -timaka)
  • kumunilis revolución
  • kwalan enojo, ira
  • muishpanua presentarse
  • nejmachnemi estar en paz, estar tranquilo
  • -paktia complacer
  • tamakishtilis pal tajkwilua libertad de prensa
  • tasennujnutzani (miembro del) consejo
  • teishpejpenalis elección
  • tetalultiani tirano
  • -weyaltia hacer crecer
  • Wey Mayan la gran depresión
  • Yudayuj(met) judío(s)

No hay comentarios: