Se kukulis itukay "Tajtaketzat tik Nawat, nikmati ka tanutzat nemit nupanpa"

Inat ka kwak se Ingles mutalia pak se tren tik Gales wan ne chanejket muejmuetztuk inawak pewat tajtaketzat tik Galestaketzalis, ne Ingles senpa kimati ka yaja pal taketzat ipanpa wan pal kipakiliat. Te kalaki tik ne itzuntekun ka anka yejemet taketzat tik intaketzalis ika... ika yaja ne intaketzalis. Yaja yultaketza: "Yejemet welit Ingles, wan taika tanutzat tik Gales tel? Kichiwat pal naja te nikmati tay inat nemit, ¡seguro!"

Ina ijkiuni ika yaja te kita yek ma taketzakan Gales semaya ika kinekit. Ina ka te weli ijkiuni: su taketzat tik intaketzalis, nemi se taika, ina yaja.

"Su te kipiaskiat se taika, te kichiwaskiat," ina. "Taketzaskiat tik Ingles," ina yaja.

Ne Ingles yultaketza ijkiuni kipia se kukulis tik itzuntekun itukay paranoiaj. Kipia ne kukulis tiwelit tikilwiat: "Su taketzat tik Gales, nupanpa taketzat".

Ne Castillajtaketzat nusan kipiat ini kukulis. Kwak ne Euskaldunmet (Vascojmet) taketzat katka tik Euskara, ne Espanyolujmet kimatit katka ka yejemet munutzat pal yawit kichiwat se tay te yek. Ne tatuktiani Franco (mikik tik 1975) tatuktij ma te aka tanutza tik Euskara, wan su te, welit mutzakwat.

Su muchi ne tukniwan Euskaldun inatuskiat ka semaya yawit taketzat tik Castillaj pal te kinkwalantiat, ne Euskara miktuskia. Melka uni, te panuk ika yejemet inaket: "Tejemet tik ne tutal, tik tutechan, tiawit timunutzat tik tutaketzalis, wan su yejemet te kitat yek, kenhaya." Tik ne tunal kwak inaket ijkiuni, pejki muyulkwepa ne Euskarataketzalis.

Tik Kuskatan, tik ne shiwit 1932 kinmiktijket sujsul miak tukniwan Nawataketzat. Inak ne kalpuli ka su se taketza tik Nawat, ma kimiktikan. Miak tea weliket taketzat Nawat ika majmawit.

Ashan melka tea majmawit, kielnamikit tay muchiwki wan te keman yawit kielkawat. Ashan nakat chiupichin Nawataketzat ipanpa ne tamiktilis wan ne persecucion, pero ne Nawat teuk miki, nemi yultuk wan mujmusta ukchiupichin. Ne Nawat yawi yultuk su te timajmawit wan su titaketzat tik Nawat, wan su senpa kwak se techilwia "Maka shitaketza ijkiuni" ush "Taika titaketza tik Nawat su naja te nikmati?", tejemet tinat:

"Naja nitaketza tik Nawat ika nugustoj wan ika yektzin. Nitaketza ijkiuni ika yaja nutaketzalis. Nitaketza Nawat ika nikneki ma naka yultuk tay tupal. Tesu nitaketza ijkiuni mupanpa, nikchiwa nupanpa. Tesu pal te tikmati tay nina. Su tikneki tikmati tay nina, shimumachti Nawat! Su te tikneki timumachtia, nemi yek, pero naja tesu nimuneki nimetzilwia taika nitaketza ken nitaketza. Te nimuneki nikpata nutaketzalis ika taja tikukuya, tikpia paranoia wan tikmati ka niaw nitanutza mupanpa semaya ika te tikmati tay nina tik Nawat."

Su tikchiwat ijkiuni, ne Nawat yawi shuchikisa. Naja nikneki. Taja?

• inatuskiat hubieran dicho
• kalpuli gobierno
• kenhaya me da igual
• kukulis enfermedad
• Kuskatan El Salvador
• -kwalantia hacer enojar
• -miktia matar
• miktuskia habría muerto
• munutza hablarse
• mutzakwa ser encerrado, ser llevado preso
• muyulkwepa volver a vivir, recuperarse
• -pakilia reirse (de alguien)
• -pata cambiar
• taika razón, causa
• taketzalis lengua, idioma
• tanutzat nemit andan platicando
• tatuktiani jefe, rey, dictador...
• teuk todavía no
• ukchiupichin un poco más
• yultaketza pensar